Ο Ντελόρ υπηρέτησε όσα σήμερα λείπουν στην ΕΕ. Ηγεσία, πολιτική πυξίδα και κεντρική καθοδήγηση. Το κυριότερο έβλεπε μπροστά. Τόσο για τις προοπτικές της Ευρωζώνης ως μη ολοκληρωμένης ένωσης όσο και για την πορεία της Δύσης. Η σχετική υποχώρηση της τελευταίας και η απώλεια της ικανότητας της να κυριαρχεί παγκοσμίως αφορά τη σχέση της με τον υπόλοιπο κόσμο. Εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης και της μεταφοράς τεχνολογίας, προέκυψαν χώρες με status γεωπολιτικού παίκτη και αυτονομημένες πολιτικές. Με ανάστημα για να αναμετρηθούν ως ίσες προς ίσες με τη Δύση. Προχωρώντας πιο γρήγορα από τις ώριμες οικονομίες, η συμβολή των μη δυτικών χωρών στο παγκόσμιο ΑΕΠ από το 30% έφτασε να ξεπεράσει το 50%. Στη Δύση, η ανισοκατανομή εισοδήματος εξαιτίας της μεταφοράς τεχνολογιών και επιχειρήσεων (αποχώρηση κλάδων και σχετική αποβιομηχάνιση λόγω της μεταφοράς τους σε αναδυόμενες οικονομίες) κυρίως επηρέασε τα χαμηλότερα μεσαία στρώματα που ειδικά στην Ευρώπη παρουσιάζουν εντονότερη ταξική συνείδηση συγκριτικά με τις ΗΠΑ. Η άνοδος των ακραίων πολιτικών δυνάμεων “πάει πακέτο” με την εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης που πλέον δεν είναι win-win για τη Δύση αλλά κερδισμένοι-χαμένοι.
Στην Ευρώπη, τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο αμβλύνεται με τα πολιτικά συστήματα να προχωρούν σε μία αναδιάταξη. Οι περισσότερο κεντροδεξιές δυνάμεις υιοθετούν δεξιότερες θέσεις (όπως στο μεταναστευτικό με σχετικό αγκάλιασμα του εθνικισμού) και ταυτόχρονα οι ακροδεξιοί σχηματισμοί μετακινούνται σε πιο κεντρώες (Μελόνι, Λεπέν). Είναι αυτή η σύνθεση που μειώνει το ρίσκο από την παρουσία αντισυστημικών δυνάμεων και τη διαχείριση των εσωτερικών ρηγμάτων. Εξέλιξη που οφείλεται στη δυτική δημοκρατία και την παράδοση του ρεπουμπλικανισμού. Ενδεικτικά, έχουμε σχεδόν ξεχάσει το άνευ προηγουμένου πολιτικό ρήγμα που προκάλεσε η κρίση-χρέους στην Ευρωζώνη και το μέγεθος της αντιπαράθεσης μεταξύ των ίδιων των πολιτικών της ελίτ.
Το γεγονός πως ο Ντελόρ από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 μιλούσε για ένα σύμφωνο συντονισμού των οικονομικών πολιτικών των κρατών-μελών αποδεικνύει πόσο μπροστά κοιτούσε. Προβλέποντας την απειλή από το κεντρικό ζήτημα των μακροοικονομικών ανισορροπιών στο εσωτερικό της Ευρωζώνης. Η ημιτελής αρχιτεκτονική της ΟΝΕ δεν αντιμετωπίστηκε σε επίπεδο πολιτικών (δημοσιονομική και τραπεζική ένωση, συντονισμός μακροοικονομικών πολιτικών). Διευρύνοντας έτσι τον ευρωπαϊκό αντίκτυπο από τη σχετική υποχώρηση της Δύσης. Με αποτέλεσμα, όταν έφτασε η κρίση χρέους να είναι πολύ πιο έντονη. Φέρνοντας στην επιφάνεια όλα τα κακώς κείμενα. Με τον ιό να έχει περάσει στο σύστημα, πολιτικά η ΕΕ έφτασε να χάσει την αίγλη της. Θεωρούμενη έως και ένα επικίνδυνο σχέδιο που μπορεί να καταρρεύσει. Οδηγώντας στην άνοδο του λαϊκισμού και των ακροδεξιών δυνάμεων.
Τέλος, περνώντας από την οικονομία στην άμυνα, στην περίπτωση της Ουκρανίας καθρεφτίστηκε η γύμνια της Ευρώπης χωρίς την Αμερική. Ανέτοιμη για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αλλά και απροετοίμαστη έναντι μιας επιθετικής Ρωσίας. Για την άμυνα και την ασφάλεια ο Ντελόρ ήταν προσεκτικός στις τοποθετήσεις του. Πέρα από τον περισσότερο χρόνο που θα απαιτηθεί, αναγνώριζε πως η ιδέα ενός “ευρωστρατού” δεν υπακούει μόνο στον ορθολογισμό της οικονομίας και της αγοράς αλλά εισέρχεται στα άδυτα των εθνικών-κρατών. Στα σκοτεινά μονοπάτια της παρόρμησης, του πάθους και της επίκλησης συναισθήματος. Χωρίς συναίσθημα δεν μπορείς να μοιραστείς στρατιώτες που θα εμπνευστούν από τις ηγεσίες τους. Προστατεύοντας τις κοινωνίες και θωρακίζοντας την ανθεκτικότητα τους. Χύνοντας το αίμα τους στο κυνήγι εφιάλτη και ονείρου.
Με την ιστορική μνήμη να μην είναι πια αρκετή, είναι το ευρωπαϊκό όνειρο που εξακολουθεί να απουσιάζει και το θετικό αφήγημα που καλούμαστε να πλάσουμε. Με κοινωνική νομιμοποίηση. Δεν αρκεί στους λαούς ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής, δηλαδή ο φόβος της μη Ευρώπης. Με τους αναγκαίους αλλά λειψούς καθημερινούς συμβιβασμούς που δεν προσφέρουν πολλά για το μέλλον. Χωρίς θετικό αφήγημα από τον πυρήνα της ΕΕ παραμένουν ευάλωτοι στις σειρήνες των λαϊκιστών και το παρωχημένο τους αντι-αφήγημα (πρώτα η χώρα μου). Προκαλώντας περισσότερα προβλήματα στη λήψη των αποφάσεων. Εχθρός και τροφοδότης τους παραμένει το αρνητικό ευρωπαϊκό αφήγημα (ΕΕ, παγκοσμιοποίηση). Στην εποχή του Ντελόρ καταλαβαίναμε την Ευρώπη. Σήμερα η συνθετότητα των ζητημάτων απωθεί τα εκλογικά σώματα και ψαλιδίζει την απαθή τους συναίνεση. Ας ξεκινήσουμε προσιτά και απλουστευμένα. Απαντώντας στα δύο βασικά ερωτήματα. Ποιος θα μας κυβερνήσει και πως θα μας κυβερνήσει.
Το καλοκαίρι θα γνωρίζουμε πόσοι είναι ικανοί να παραλάβουν τη σκυτάλη του Ντελόρ. Ας ευχηθούμε να είναι αρκετοί από την Ελλάδα. Είναι το λιγότερο που οφείλει απέναντι σ’ έναν άνθρωπο που τον αγκάλιασε ως “πακέτο” αλλά τον απώθησε ως αρχιτέκτονα. Όσοι τολμηροί και με χαρακτήρα αποφασίσουν να τιμήσουν την κληρονομιά ενός πολιτικού τεχνοκράτη που “μετέτρεψε την ελπίδα σε ιστορία” θα ανατρέξουν στην προτροπή του: “Μην είσαι απαισιόδοξος. Ούτε αισιόδοξος. Να είσαι ακτιβιστής”. Συμπλέκοντας αξίες με πολιτική δράση. Οδηγώντας την Ευρώπη στα όρια του εφικτού.